Tranh trực tiếp kèo nhà cái độc đáo của người H'Mông ở Sơn La hút du khách
(Tổ Quốc) - Đến với bản Hua Tạt, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ (Sơn La), người dân và du khách không chỉ được hòa mình vào những nét văn hóa, nếp sống sinh hoạt đời thường của người dân tộc H'Mông mà còn được tận tay trải nghiệm nghề làm giấy thủ công truyền thống của họ.
Sơn La là địa phương có số lượng người H'Mông chiếm hơn 15% dân số toàn tỉnh. Chính bởi vậy đặc sắc trong phong tục, lối sống sinh hoạt của người H'Mông nơi đây được thể hiện một cách rõ nét. Người đồng bào dân tộc H'Mông ở đây không chỉ thạo nghề dệt vải lanh, in hoa văn bằng sáp ong, nghề rèn, làm đồ mộc... mà còn có thể tạo ra được những tờ trực tiếp kèo nhà cái thủ công - một sản phẩm không thể thiếu trong đời sống tâm linh của đồng bào mình.
Trong đời sống tâm linh của người H'Mông, trực tiếp kèo nhà cái chiếm một vị trí rất quan trọng. Theo quan niệm truyền lại từ thời xa xưa, trong lễ tết, cúng cầu mùa mà không có trực tiếp kèo nhà cái do mình tự làm thì tổ tiên sẽ không nhận. Mỗi gia đình người H'Mông đều có một góc thờ đối diện với cửa chính mà trên vách nơi đó có dán một tờ trực tiếp kèo nhà cái do người trong gia đình tự làm và mang ý nghĩa rất đỗi linh thiêng.
Từ cách làm trực tiếp kèo nhà cái truyền thống của người H'Mông, gia đình anh Tráng A Của đã sáng tạo ra cách làm tranh trực tiếp kèo nhà cái. Đến với Hua Tạt, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ (Sơn La) trong một ngày nắng đẹp, chúng tôi được tận tay trải nghiệm nghề làm tranh trực tiếp kèo nhà cái truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa H'Mông tại gia đình anh Tráng A Của.
Anh Của cho biết ngay từ nhỏ anh đã được học làm trực tiếp kèo nhà cái từ bà và mẹ cho nên đến bây giờ việc làm trực tiếp kèo nhà cái đối với anh đã rất thành thạo. Ngoài việc làm trực tiếp kèo nhà cái bán cho bà con có nhu cầu, anh còn mở thêm không gian trải nghiệm tại gia cho du khách khi đến Vân Hồ có cơ hội được trải nghiệm nghề truyền thống này.
trực tiếp kèo nhà cái thường được làm lúc nông nhàn đặc biệt là vào dịp Tết. trực tiếp kèo nhà cái chỉ làm vào mùa khô ráo, trời có nắng để phơi được trực tiếp kèo nhà cái. Nghề làm trực tiếp kèo nhà cái không yêu cầu kỹ thuật cao và chủ yếu là do người phụ nữ đảm nhiệm.
trực tiếp kèo nhà cái truyền thống của người dân tộc H'Mông thường được làm từ 3 nguyên liệu chính là vỏ cây dướng, tre non và rơm. Tất cả những nguyên liệu này đều sẵn có trong tự nhiên nơi đồng bào dân tộc H'Mông sinh sống.
Mỗi chất liệu sẽ tạo ra loại trực tiếp kèo nhà cái có đặc điểm khác nhau khi thành phẩm. trực tiếp kèo nhà cái rơm thường có màu vàng nhạt, có độ xốp cao, dai, mịn; trực tiếp kèo nhà cái tre có màu trắng ngà, trên mặt nổi rõ những sợi tơ tre, bóng, mỏng, dai; trực tiếp kèo nhà cái dướng thường có màu trắng ngà, thô, dai, dày. trực tiếp kèo nhà cái của người dân tộc H'Mông ở Sơn La không phải để viết mà chủ yếu làm trực tiếp kèo nhà cái cúng nên không cần độ mịn, trắng cao.
Theo anh Của dụng cụ làm tranh trực tiếp kèo nhà cái cũng rất đơn giản, có thể tự chế ra để dùng. Dụng cụ cơ bản nhất là một cái khuôn để tráng trực tiếp kèo nhà cái, khuôn được làm bằng vải căng trên một cái khung bằng tre hoặc bằng gỗ, mặt khuôn bằng vải bông, có độ thoáng, kích cỡ tùy thuộc vào ý định của gia đình chủ, thường khuôn sẽ có kích thước khoảng 60x120 cm. Ngoài ra còn có một nồi nấu chất liệu trực tiếp kèo nhà cái, một cục kê và thanh gỗ để đập trực tiếp kèo nhà cái, một chậu đựng nước pha bột trực tiếp kèo nhà cái.
Anh Của hướng dẫn du khách xếp hoa và cây cỏ lên khuôn trước khi đổ bột trực tiếp kèo nhà cái.
" Mỗi người có một cách trang trí khác nhau, không ai giống ai. Tôi đã chuẩn bị rất nhiều các loại cây hoa cỏ lá để cho du khách thỏa mái sáng tạo ra những bức tranh độc đáo của riêng mình" - Anh Của chia sẻ.
Du khách trải nghiệm làm tranh trực tiếp kèo nhà cái độc đáo của người H'Mông
Theo kinh nghiệm, anh Tráng A Của cho biết, để làm trực tiếp kèo nhà cái chuẩn H'Mông thì phải trải qua 6 bước chính, bước khó khăn và tốn nhiều thời gian nhất chính là bước ninh tre. Riêng công đoạn này sẽ tốn đến 10 tiếng đồng hồ, tuy nhiên gia đình anh luôn chuẩn bị sẵn các vật liệu để du khách có thể trải nghiệm luôn khi cần. Để công đoạn nấu được nhanh hơn thì trong quá trình nấu thỉnh thoảng người trông sẽ thêm tro bếp vào nồi để tre nhanh nhừ, tro cũng đóng vai trò như một chất tẩy, làm trắng.
Anh Tráng A Của chia sẻ, thời gian đầu khi mở lớp học làm tranh trực tiếp kèo nhà cái chưa có mấy người biết đến nên ít người đến tham gia trải nghiệm. Nhận thấy việc cứ ngồi chờ khách tìm đến chẳng bằng việc mình tự tìm du khách, anh Của đã liên kết với những homestay trên địa bàn xã Vân Hồ, in trực tiếp kèo nhà cái quảng cáo cho du khách biết đến trải nghiệm làm trực tiếp kèo nhà cái truyền thống bằng cả tiếng Việt lẫn tiếng Anh.
Nhờ tích cực quảng bá, số lượng khách đến trải nghiệm nghề làm trực tiếp kèo nhà cái truyền thống tại gia đình anh Của ngày càng tăng. Anh Của cho biết có những hôm gia đình anh đón đến 4-5 đoàn khách tham gia trải nghiệm lớp học làm tranh trực tiếp kèo nhà cái và ai cũng tỏ ra thích thú.
Những sản phẩm tranh trực tiếp kèo nhà cái độc đáo được hoàn thành.
Sau khi hoàn thành đổ bột thì khuôn tranh trực tiếp kèo nhà cái sẽ được đem ra phơi nắng. Theo kinh nghiệm của người làm trực tiếp kèo nhà cái thì đến khi nào mặt vải lưới khô thì trực tiếp kèo nhà cái cũng khô. Công đoạn này mất khoảng 2 tiếng chờ.
Tranh trực tiếp kèo nhà cái để nghiêng 45 độ, hướng về phía ánh sáng mặt trời sẽ làm nổi bật những bông hoa cài lên
Trải nghiệm quy trình làm tranh trực tiếp kèo nhà cái truyền thống không chỉ thu hút khách du lịch trong nước mà nhiều du khách nước ngoài cũng tìm đến và tỏ ra thích thú khi được trải nghiệm. Anh Tráng A Của dự định tiếp tục duy trì lớp học làm trực tiếp kèo nhà cái vừa để thu hút khách du lịch, góp phần quảng bá hình ảnh con người, những nét đẹp, bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Mông, vừa giữ gìn truyền thống dân tộc cho thế hệ sau để càng nhiều người biết hơn về nghề làm tranh trực tiếp kèo nhà cái của người H'Mông tại Sơn La.
